Cây cỏ xước trị bệnh gì? 11 bài thuốc hiệu quả từ cỏ xước và cách chữa viêm khớp

Cây cỏ xước là một loài cỏ mọc hoang nhưng cũng là vị thuốc quý với nhiều công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe. Từ xa xưa, cỏ xước được sử dụng nhiều trong các bài thuốc dân gian chữa viêm khớp, thoái hóa khớp, chữa sỏi thận, gout, tiểu đường và giúp ổn định huyết áp. Ngoài ra nó còn được biết đến với công dụng hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch và ung thư giai đoạn đầu.

Vậy để biết chi tiết cây cỏ xước trị bệnh gì, mời bạn tham khảo bài viết dưới đây.

>>Xem thêm video: Cây cỏ mực trị bệnh gì? Tác dụng và bài thuốc tuyệt vời từ cỏ mực

Tìm hiểu về cây cỏ xước

Cỏ xước là một loài thực vật thân thảo, rất dễ sinh trưởng và phát triển. Cây cỏ xước có mặt ở khắp mọi nơi từ đồng ruộng cho đến đường làng, vườn nhà nông dân. Trong nông nghiệp, đây chỉ là loài cỏ dại vô dụng. Tuy nhiên, trong Đông y, cây cỏ xước là một vị thuốc quý chữa nhiều bệnh thường gặp.

Theo ghi chép của các nhà thực vật học, cây cỏ xước lần đầu tiên được tìm thấy ở khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, Campuchia, Việt Nam,… Ở nước ta, loài cây này tập trung nhiều ở vùng có khí hậu ôn hòa, mát mẻ như Lào Cai, Sơn La, Lai Châu,…

Cây cỏ xước là cây gì?

Cỏ xước hay còn được gọi ngưu tất. Trong Y học cổ truyền, còn được gọi là cây bách bội, hoài ngưu tất hay cỏ ngưu tịch. Tên tiếng Anh của loại cây này là Achyranthes aspera L, thuộc họ rau dền (Amaranthaceae).

Hình ảnh của cây cỏ xước luôn được gắn liền với nhóm thực vật thân thảo, sống lâu năm, sinh trưởng và phát triển mạnh ở trong môi trường tự nhiên. Cao trung bình khoảng 1 – 1,5m, phân thành nhiều nhánh nhỏ. 

Lá đơn giản, có hình trứng và thường mọc so le, đối với nhau, phiến lá của cây dày, có cuống nhỏ.

Hoa cỏ xước thường được mọc ra từ các kẽ lá thành từng cụm nhỏ. Quả hình trứng thuôn hoặc bầu dục, mỗi quả đều chứa 1 hạt đen nhỏ bên trong.

Rễ của cây cỏ xước có màu vàng hoặc nâu nhạt và có nhiều nốt sần của các rễ con, phần thân rễ phình to giống như rễ cây đinh lăng, nó rất giàu dược tính. 

Thành phần

Theo báo cáo nghiên cứu của viện khoa học quốc gia, rễ của cây cỏ xước có chứa rất nhiều saponin. Bên cạnh đó, còn có muối kali, ecdysterone, inokosteron.

Trong đó, saponin có tác dụng chính là giúp hỗ trợ cơ thể đào thải các cholesterol xấu, giúp chống oxy hóa giúp ngăn ngừa bệnh ung thư, đồng thời cũng tăng cường hệ miễn dịch, giúp loại bỏ các độc tố trong gan, thận. Tuy là cỏ dại nhưng công dụng của nó khiến người ta ngỡ ngàng.

Thu hái và chế biến

Khi dùng cây cỏ xước trị bệnh, người ta thường lấy toàn bộ cây. Quan trọng nhất vẫn là phần rễ của cây, vì đây là nơi tập trung nhiều dưỡng chất dùng để chữa bệnh và được sử dụng nhiều nhất.

Cây thuốc thường được thu hái quanh năm, thu hoạch xong đem rửa sạch với nước muối pha loãng, vớt ra để ráo nước. Có thể dùng tươi hoặc đem phơi khô, bảo quản kín để sử dụng dần.

Rễ cỏ xước thường thu hoạch vào mùa đông, bởi khi trời lạnh, lá và thân của cây héo dần và cây tập trung nuôi dưỡng phần rễ. Khi đó, rễ sẽ tích hợp được nhiều dưỡng chất. Và đây cũng là thời điểm thích hợp đào lên làm thuốc. 

Khi đào rễ, cắt bỏ những rễ con, mang rễ chính phơi khô, hơ lửa với lưu huỳnh. Tiếp đến chỉ cần cắt bỏ phần đầu và phần cuối của rễ và phơi khô là có thể làm thuốc chữa bệnh.  

Phân loại cây cỏ xước

Cây có xước có mấy loại? Dựa theo đặc điểm sinh học tự nhiên của cây có xước, các nhà khoa học đã phân chia loại dược liệu này ra làm 4 loại chính bao gồm Cỏ xước lông trắng, Cỏ xước Ấn Độ, Cỏ xước màu xám đỏ, Cỏ xước nguyên chùng. 

Trong số đó, cây cỏ xước lông trắng chứa nhiều dược tính nhất, Đông y cũng thường dùng loại này trong các bài thuốc chữa bệnh. Y học dân gian Ấn Độ, Úc và Kenya sử dụng nhiều nhất.

Tác dụng của cây cỏ xước

Theo kinh nghiệm từ xưa, ông bà ta đã dùng cỏ xước nấu nước uống để giải nhiệt, đào thải độc tố và hỗ trợ lọc thận, giúp lợi tiểu. Ngoài ra, việc uống trà cỏ xước còn có công dụng giúp bồi bổ và tăng cường hệ miễn dịch.

Dưới đây là một số công dụng nổi bật của cỏ xước:

• Theo y học cổ truyền

Trong Đông y, đây là vị thuốc lành tính, có vị đắng nhẹ, có công dụng dùng làm thuốc an thần, giải nhiệt, giảm đau, tiêu viêm, chữa viêm khớp, thông tiểu. Bên cạnh đó, cây cỏ xước còn có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm gan, cao huyết áp, thận, bệnh gout.

• Theo y học hiện đại

Dựa trên những tác dụng dược lý của cây cỏ xước, các nhà nghiên cứu đã chiết xuất rễ cây cỏ xước vào một số loại thuốc Tây y với công dụng trị các bệnh về gan, thận. Đồng thời, giúp cân bằng cholesterol trong cơ thể. Dược chất saponin trong rễ có khả năng kích thích sự co bóp cơ trơn của tử cung giúp điều hòa kinh nguyệt.

Cây cỏ xước trị bệnh gì? Các bài thuốc chữa bệnh thường gặp

Theo y học cổ truyền, vị thuốc cây cỏ xước có vị đắng, lành tính, hơi chua, có tác dụng thanh nhiệt, trừ độc cơ thể. Dưới đây là một số bài thuốc dùng cây cỏ xước trị bệnh theo kinh nghiệm từ dân gian:

1. Cây cỏ xước trị bệnh sỏi thận, mật

Theo các chuyên gia, khi mắc bệnh sỏi thận, mật người bệnh thường sẽ có các triệu chứng như tiểu són, phù thũng và vàng da . Nếu bạn đang gặp phải những tình trạng này, có thể áp dụng bài thuốc đơn giản như sau:1

• Chuẩn bị: 25g cỏ xước, huyết dụ, 15g mỗi loại mã đề, lá móng tay, rễ cỏ tranh.
• Đem tất cả dược liệu đi rửa sạch rồi cho vào nồi sắc cùng với 800ml nước, nấu đến khi cạn còn ½ thì ngưng. 
• Chia làm 3 lần uống trong ngày, nên uống sau bữa ăn. Sử dụng liên tục trong vòng 2 tuần sẽ thấy kết quả.

2. Cây cỏ xước chữa bệnh về tiết niệu

Tác dụng của cây cỏ xước được phát huy rõ rệt thông qua bài thuốc chữa bệnh tiết niệu, bệnh viêm gan và viêm thận sau đây:

• Sử dụng: 15g mỗi vị dược liệu cỏ xước, sinh địa, mã đề, cỏ tháp bút, mộc thông, cỏ tranh cùng với bột hoạt thạch.
• Đem tất cả dược liệu rửa sạch, sau đó cho vào nồi sắc với 800ml nước trong vòng 15 phút. 
• Chia làm 3 lần uống trong ngày, pha bột hoạt thạch vào thuốc để uống, dùng đều đặn trong vòng 14 ngày sẽ thấy bệnh tình thuyên giảm.

3. Cây cỏ xước chữa bệnh viêm gan, viêm thận

Bài thuốc chữa bệnh viêm gan, viêm thận từ cỏ xước như sau:

• 15g cỏ xước, hạt lá bông, cỏ tháp bút, mộc thông, sinh địa, nhân trần, râu ngô, huyền sâm, cỏ tranh.
• Đem tất cả dược liệu đi rửa sạch, sau đó cho vào nồi, sắc với 1 lít nước đến khi cạn còn 300ml, chia uống 3 lần/ngày. 
• Dùng đều đặn mỗi ngày sẽ giúp bệnh nhân loại bỏ tình trạng đái đỏ, đái vàng sẫm kể cả vàng da.

4. Cây cỏ xước trị bệnh đau xương khớp, thoái hóa khớp

Công dụng của cây cỏ xước chữa bệnh xương khớp đã được ông bà ta lưu truyền bằng bài thuốc dân gian sau đây:

• Dùng 20g cỏ xước, 16g mỗi loại tang ký sinh, 20g cây chìa vôi, dây đau xương, 12g thổ phục linh, lá lốt, độc hoạt, bạch thược, đương quy, tục đoạn, đẳng sâm, tần giao. Ngoài ra còn có xuyên khung, quế chi, cam thảo, tế tân mỗi loại 8g, nửa lít rượu gạo.
• Đem tất cả dược liệu đi rửa sạch, để ráo, sau đó tẩm rượu cho ngấm. Đợi khoảng tầm 30-40 phút, sau đó cho vào nồi sắc nước để chia làm 3 lần uống trong ngày. Áp dụng liên tục trong vòng 10 ngày sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.

5. Cây cỏ xước ngâm rượu chữa bệnh gout

Cây cỏ xước ngâm rượu trị gout là bài thuốc dân gian được lưu truyền qua bao đời nay. Chỉ cần vài nguyên liệu, đơn giản dễ tìm kiếm như sau:

• Rễ cỏ xước, lá sa kê, rễ cây vòi voi, rễ bưởi bung, lá lốt, mỗi vị 20g.
• Đem tất cả đi rửa sạch với nước sau đó cắt thành đừng đoạn nhỏ và đem đi sao khô.
• Cho vào ấm sắc cùng với 1 lít nước để uống trong ngày. Áp dụng bài thuốc cây cỏ xước chữa bệnh gout này trong 10 ngày thì bệnh tình thuyên giảm rõ rệt

6. Cây cỏ xước chữa bệnh tai mũi họng

Để áp dụng bài thuốc này, bạn cần chuẩn bị một số nguyên liệu và cách làm như sau:

• 30g mỗi vị rễ cỏ xước, đơn buốt.
• Đem cả 2 vị thuốc rửa sạch rồi để ráo nước, tiếp đến cho vào ấm sắc nước để uống trong ngày. Uống liên tục trong vòng 5 – 7 ngày sẽ thấy các triệu chứng cải thiện.

7. Cây cỏ xước trị bệnh máu nhiễm mỡ, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch

Nếu bạn đang gặp phải những tình trạng như máu nhiễm mỡ, xơ vữa động mạch, tăng huyết áp nên làm bài thuốc dùng cây cỏ xước chữa bệnh sau đây:

• Sử dụng cỏ xước, đương quy, nấm mèo, hạt lạc giời, hạn liên thảo, xuyên khung.
• Đem tất vị thuốc đi rửa sạch rồi cho vào ấm sắc cùng với 3 chén nước, đến khi cạn còn 1 chén thì ngưng. Uống liên tục trong vòng 1 tháng sẽ khỏi. 

8. Cây cỏ xước trị mụn và làm đẹp da

Mụn là nỗi ám ảnh của hơn 90% phụ nữ Việt Nam, thật may mắn nếu trong vườn nhà bạn có cỏ xước. Chỉ cần lấy lấy đắp mặt nạ như sau:

• Chuẩn bị: 15g lá cỏ xước tươi, cho vào cối giã nhuyễn, rửa sạch, lấy đắp lên mặt trong vòng 20 phút.
• Sau đó rửa mặt sạch lại với nước ấm. Thực hiện 1 – 2 lần/ngày trước khi ngủ, đắp thường xuyên giúp sạch mụn, mang lại làn da tươi sáng, láng mịn.

9. Chữa kinh nguyệt không đều, huyết hư

Ngoài những cách dùng trên, dân gian còn lưu truyền rất nhiều bài thuốc từ cây cỏ xước. Trong đó, phải kể đến các bài thuốc trị bệnh rất hay nhưng ít người biết như chữa kinh nguyệt không đều, huyết hư.

Sử dụng rễ cỏ xước 20g, rễ gai 30g, cỏ cú 20g, 15g mỗi loại ích mẫu, nghệ đen (nga truật). Đem tất cả dược liệu rửa sạch, sau đó đem đi sắc nước uống trong ngày. Uống liên tục trong vòng 5 – 10 ngày để đạt hiệu quả cao. 

Lưu ý: Bài thuốc này không dành cho phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú.

10. Điều hòa lượng Cholesterol trong cơ thể

Để đào thải những cholesterol xấu và giúp bổ dưỡng những cholesterol tốt trong cơ thể bạn chỉ cần dùng 1 chút rễ cỏ xước rửa sạch rồi cho vào ấm để hãm trà uống, có thể uống thay nước lọc.

11. Chữa bầm máu do ngã, va đập mạnh

Nếu bạn đang bị tụ máu ở chân, tay do va đập mạnh khi bị té thì hãy nhớ áp dụng bài thuốc cỏ xước:

Dùng 50g cỏ xước với 20g sâm đại hành, rượu trắng, quả dứa dại. Rửa sạch tất cả nguyên liệu rồi ngâm với rượu trắng. Uống 2 lần/ngày để giúp hỗ trợ làm tan các vết máu bầm tích tụ.

Liều dùng cỏ xước

Liều dùng thường dùng của dược liệu này là 12 – 15g/ngày. Tùy vào mục đích sử dụng của mỗi người mà có thể nấu nước uống, hãm trà hoặc dùng đắp ngoài da.

Liều lượng này có thể tăng hoặc giảm phụ thuộc vào tình trạng bệnh và thể trạng của từng người.

Lưu ý khi sử dụng

Cây cỏ xước nhìn chung là một vị thuốc lành tính thường được sử dụng rộng rãi trong nhiều bài thuốc dân gian mà chưa ghi nhận tác hại nào đáng ngại. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, người dùng cần phải lưu ý một số điều như sau:

• Phụ nữ đang trong thời gian hành kinh nên cân nhắc liều lượng, vì cây thuốc có tác dụng phá ứ, thông huyết rất mạnh.
• Phụ nữ mang thai không nên sử dụng vì nó có khả năng kích thích co bóp cơ trơn của tử cung gây sảy thai.
• Người hay dị ứng với các thành phần của thuốc, người có bệnh lý về dạ dày, đường ruột nên tham khảo ý kiến thầy thuốc khi muốn sử dụng.
• Hiện nay, vẫn chưa có ghi nhận nào về tác dụng phụ của cây cỏ xước. Tuy vậy, bạn vẫn nên tham khảo kinh nghiệm từ người đi trước để sử dụng cho hợp lý, hiệu quả. 

>>Xem thêm Video: Cây cỏ xước chữa bệnh đau nhức xương khớp khỏi hoàn toàn – thuốc kỳ diệu từ dân gian